اگرچه یونولیت‌ها حدوداً دو قرن عمر دارند اما در دو دهه اخیر انقلاب بزرگی در صنایع مختلفی همچون صنعت ساختمان‌سازی و بسته‌بندی ایجاد کرده‌اند و به یکی از اصلی‌ترین مواد و مصالح ساختمانی تبدیل شده‌اند. هرچند که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یونولیت به دلیل قابلیت برش ساده و تغییر اندازه، نداشتن پرتی و ضایعات است اما این ماده نیز ممکن است تحت شرایط ویژه‌ای ضایعاتی داشته باشد و یا بعد از مدتی مورد استفاده قرار نگیرد. از جمله فاکتورها و پارامترهای مثبت یونولیت‌ها می‌توان به قابلیت بازیافت آنها اشاره کرد. هرچند که محصول بازیافتی یونولیت نمی‌تواند همانند محصولاتی با مواد اولیه تازه از کیفیت بالایی برخوردار باشد. در ادامه مطلب به بررسی نحوه و مراحل بازیافت یونولیت پرداخته خواهد شد.
آشنایی با ماهیت یونولیت
یونولیت یک ماده سفیدرنگ، متخلخل سبک‌وزن است که از نوعی پلاستیک تولید شده از استایرن مونومر به دست می‌آید. این ماده با نام‌های دیگری همچون آکاسیف، پلی استایرن انبساطی و استایروفوم شناخته می‌شود و اولین بار در سال 1839 توسط ادوارد سیمون به شکلی تصادفی کشف شده و در سال 1930 توسط شرکت BASF تجاری‌سازی شد. این ماده دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی همچون طول عمر بالا، عدم تخریب محیط‌زیست، وزن پایین، مقاومت عالی در برابر رطوبت، مقاومت در برابر حرارت و صوت، مقاومت فشاری و … می‌باشد. از مهم‌ترین کاربردهای یونولیت‌ها می‌توان به استفاده در صنعت ساختمان‌سازی، استفاده در صنعت بسته‌بندی، صنعت خودروسازی، صنعت دارو و غذا، صنعت پزشکی، صنعت لوازم‌خانگی، صنعت درب و پنجره و … اشاره کرد.
اهمیت و دلیل اصلی بازیافت یونولیت
امروزه انواع مختلفی از یونولیت‌ها در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند و توانسته‌اند که تحولات بزرگی در صنایع مختلف ایجاد کنند. مهم‌ترین کاربردی یونولیت در ساختمان‌سازی است که باعث کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت ساخت‌وساز، عایق‌بندی ساختمان، کاهش مصرف مصالح و … می‌شود. هرچند که یونولیت به‌عنوان یک ماده بدون خنثی و ضرر برای محیط‌زیست شناخته می‌شود اما مهم‌ترین دلیل و اهمیت بازیافت یونولیت‌ها حفاظت از محیط‌زیست و جلوگیری از انتشار آلاینده‌های پلی استایرن در طبیعت است.
مراحل بازیافت کردن یونولیت
یونولیت در اصل از دانه‌های استایرن ساخته می‌شود که حجم آنها بر اثر فرایند پلیمریزاسیون افزایش پیدا کرده و به گرانول یونولیت تبدیل می‌شود و با استفاده از قدرت فشار بخار آب به هم چسبیده و به شکل قالب‌های مختلف در می‌آیند. در حقیقت بازیافت یونولیت‌ها در دو مرحله اصلی انجام می‌شود که به شرح زیر می‌باشند:
بازیافت یونولیت سرد
برای بازیافت یونولیت‌ها به شیوه سرد همانند بازیافت تمامی مواد دیگر ابتدا لازم است که این مواد جمع آوری شوند با استفاده از وسایل نقلیه مناسب به کارخانه یا کارگاه‌های بازیافت ارسال گردد. در مرحله بعدی یونولیت‌هایی که قابلیت بازیافت داشته باشند به‌صورت کامل از هم تفکیک و کاملاً خورد می‌شوند و سپس با استفاده از دستگاه‌های مخصوص خاک حاصل از فرایند خورد شدن جدا خواهد شد و بسته‌بندی می‌گردد. خاک‌های به دست آمده در این فرایند می‌توانند در روش بازیافت گرم نیز کاربرد داشته باشند.
دانه‌های خرد شده یونولیت‌ها (گرانول‌ها) می‌توانند برای تولید یونولیت‌های جدید استفاده شوند هرچند که واضح است یونولیت‌هایی که به‌صورت کامل از مواد بازیافتی تولید می‌شوند نمی‌توانند کیفیتی مشابه یونولیت‌های تولید شده با مواد اولیه تازه را داشته باشند به همین دلیل به هیچ عنوان نباید از یونولیت‌های بازیافتی در بخش‌های مهم ساختمانی مانند سقف‌ها استفاده کرد. از یونولیت‌های بازیافتی می‌تواند به‌عنوان یونولیت دیواری، تولید مصالح، مجسمه‌سازی و … استفاده کرد.
بازیافت یونولیت گرم
روش بازیافت گرم نیز به‌عنوان یکی از روش‌های کاربردی بازیافت یونولیت شناخت می‌شود که در آن همانند روش اول ابتدا باید مواد فوم و یونولیت‌ها ابتدا جمع‌آوری شده و به کارخانه‌ها و کارگاه‌های بازیافت انتقال داده شود. بعد از انتقال لازم است که مواد قابل بازیافت تفکیک شوند چرا که تعدادی از یونولیت‌ها ممکن است در اثر عواملی همچون سوختگی قابلیت بازیافت نداشته باشند.
در روش بازیافت گرم و بعد از تفکیک یونولیت‌ها، مواد وارد مخزن‌های مخصوص می‌شود و تحت فشار قرار می‌گیرند. بعد از فشرده شدن یونولیت به آن حرارت داده می‌شود و این یونولیت‌های حرارت دیده ابتدا منبسط می‌شوند و بر اثر حرارت ذوب خواهند شد. بعد از ذوب شدن یونولیت‌ها و با تحت فشار قرار گرفتن می‌توان آنها را به مواد مختلفی مانند انواع پلاستیک‌های سخت و فشرده تبدیل کرد.
- روش‌های مدرن بازیافت یونولیت‌ها به افراد اجازه می‌دهد که میزان کربن فعال قابل توجهی از آن به دست بیاورند. کربن اکتیو می‌تواند کاربردهای متعددی داشته باشد که مهم‌ترین آنها استفاده در فیلترهای آب است.
کاربرد یونولیت بازیافت شده
امروزه انواع مختلفی از یونولیت‌ها شامل یونولیت بسته بندی، یونولیت فشرده، یونولیت سقفی، یونولیت دیواری، انواع فوم‌های پلی استایرن و … در صنایع مختلف استفاده می‌شوند. هر کدام از آنها ممکن است که پرتی و ضایعات داشته به‌گونه‌ای که از قابلیت بازیافت برخوردار باشند. محصول بازیافت شده یونولیت‌ها یک نوع پلاستیک پلیمری است و می‌تواند کاربردهای متفاوتی داشته باشد هرچند که در مقایسه با یونولیت‌های ساخته شده با مواد استاندارد تفاوت‌های متعددی دارد و نباید در صنایع مختلفی همچون صنعت غذا استفاده شود. از مهم‌ترین کاربردهای یونولیت‌های بازیافت شده می‌توان موارد زیر را عنوان نمود:
- تولید انواع لوازم‌تحریر و همچنینی قاب عکس و آینه
- استفاده به‌عنوان پوشش‌های بسته‌بندی
- تولید مصالح ساختمانی مانند آجر، ملات عایق‌کاری و بلوک‌های یونولیتی
- تولید کودهای آلی
- استفاده در صنعت اسباب‌بازی و درب و پنجره
- تولید سیمان فوق سبک و …
- دستگاه بازیافت یونولیت و کاربرد لیمونن در بازیافت آن
دستگاه بازیافت یونولیت‌ها یک ساختار ساده دارد. از یک مخزن بزرگ برای جمع آوری یونولیت‌ها ساخته شده که شامل چند قطعه دیگر است. یونولیت‌ها در این مخزن ریخته شده و تحت فشار قرار می‌گیرند و در نهایت به کمک حرارت ذوب شده و به مواد جدید تبدیل می‌شوند. یکی از مهم‌ترین ارکان در بازیافت یونولیت‌ها استفاده از حلال مناسب است. لیمونن یکی از بهترین موادی است که می‌تواند نقش حلال را داشته باشد. این ماده از پوست پرتقال گرفته می‌شود و به‌راحتی پلی استایرن را حل می‌کند. لیمونن یک خاصیت بی‌نظیر دارد و بعد از آنکه یونولیت‌ها را ذوب کرد می‌تواند بدون هیچ تغییری به حالت ابتدایی خود برگردد و دوباره مورد استفاده قرار بگیرد.
جمع‌بندی نهایی
یونولیت‌ها امروزه به‌عنوان یکی از پرکاربردترین مواد در صنایع مختلف شناخته می‌شوند. در دو دهه اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته‌اند. یکی از مهم‌ترین و بهترین ویژگی‌های یونولیت‌ها عدم ضرر برای محیط زیست است اما مانند هر ماده‌ای دیگر ممکن است در صنایع مختلف ضایعاتی داشته باشند. خوشبختانه این ماده قابلیت بازیافت داشته و می‌تواند بارها از آن استفاده کرد. بازیافت یونولیت می‌تواند به دو روش سرد و گرم و در مراحل مختلفی انجام شود. از مواد بازیافتی استفاده‌های متعددی همچون تولید مصالح ساختمانی، تولید کود آلی و … کرد.
